Naar aanleiding van het vak ‘International and European Law’ besloot ik 22 maart mee te gaan met een CIA-activiteit, die ons bracht bij het Internationaal Strafhof te Den Haag. Tijdens deze activiteit stond een rondleiding gepland en werd de mogelijkheid geboden om een strafzaak bij te wonen. Helaas werd de zitting opgeschort, maar kregen we wel een informatieve presentatie en mochten we een kijkje nemen in rechtszaal. In dit artikel geef ik een uitleg over wat het Internationaal Strafhof allemaal doet en een overzicht van de zaak die zou plaatsvinden die dag; De Aanklager vs. Dominic Ongwen.
Door Jill Stigter
Het Internationaal Strafhof is het eerste permanente internationale hof dat wordt ingezet voor het vervolgen en berechten van personen die worden verdacht van misdaden tegen de menselijkheid, genocide en oorlogsmisdaden. De basis voor de oprichting van het Internationaal Strafhof ligt in de ondertekening van het Statuut van Rome door de Verenigde Naties (VN) dat in 2002 van kracht ging, tot nu toe zijn 124 landen lid van dit Statuut.
Het juridische proces van een zaak van het Internationaal Strafhof is zeker niet kort en makkelijk. Het duurt gemiddeld zes jaar voordat een procedure is afgerond, vaak zelfs nog langer. Voordat de aanklager kan beginnen met het proces, moet zij eerst een verkennend onderzoek uitvoeren waar naar verschillende onderwerpen wordt gekeken: voldoende bewijs, jurisdictie en of er voldoende juridische interesse bestaat om dieper bepaalde gebeurtenissen te onderzoeken. Wat centraal staat bij het Internationaal Strafhof is een van de kernbeginselen van het recht: de onschuldpresumptie (men is onschuldig tot het tegendeel is bewezen). Dit is de reden dat tijdens het vooronderzoek naar de persoon wordt verwezen als ‘verdachte’ en tijdens het proces als ‘beschuldigde’ (the accused), dus nooit als ‘dader’. Ook begint het proces nooit zonder dat de ‘beschuldigde’ aanwezig is in de zaal, dit is een van de hoofdregels van het Internationaal Strafhof.
De verdachte (of beschuldigde) zit tijdens het proces in voorlopige hechtenis in de Penitentiaire Inrichting Haaglanden te Scheveningen. Binnen deze inrichting bevindt zich de United Nations Detention Unit dat onder leiding staat van de VN. Wanneer een ‘beschuldigde’ uiteindelijk wordt veroordeeld, hoeft hij zijn straf niet uit te zitten in deze inrichting, maar kan dat ook worden gedaan in een ander land dat lid is van het Statuut van Rome. Er zitten nu zes personen in voorlopige hechtenis: Bosco Ntaganda (Congolese Tutsi-rebellenleider), Jean-Pierre Bemba Gombo (Congolese vicepresident), Laurent Gbagbo (voormalig president Ivoorkust), Charles Blé Goudé (vertrouweling van Gbagbo), Dominic Ongwen (ex-hoofdofficier LRA) en Ahmad Al Faqi Al Mahdi (leidend figuur Ansar Dine). Samen met deze zes processen lopen er elf strafrechtelijke onderzoeken naar misdrijven in negen gebieden.
Dominic Ongwen wordt beschuldigd van dezelfde misdaden, die hem als kind zijn aangedaan nadat hij werd ontvoerd.
Het Internationaal Strafhof heeft op dit moment nog voor 31 personen een arrestatiebevel openstaan die levenslang geldig blijft, dus pas wanneer de persoon overlijdt, wordt het bevel ingetrokken. Deze arrestatiebevelen worden uitgevoerd tegen diverse soorten personen die vaak een hoge positie genoten en worden verdacht van misdaden tegen de menselijkheid die zijn uitgevoerd onder hun autoriteit of toezicht. De eerste vijf arrestatiebevelen die werden uitgebracht door het Internationaal Strafhof in 2005 golden voor vijf leden van de Lord’s Resistance Army (LRA) waaronder de beruchte Joseph Kony, die de opperbevelhebber is van de LRA, en Dominic Ongwen, die een van Kony’s vier hoofdofficieren was.
In 2014 werd Ongwen door het Internationaal Strafhof in voorlopige hechtenis genomen. Hij was ontsnapt uit het kamp van Joseph Kony nadat hij zijn bevelen niet had opgevolgd en werd onderschept door een rebellengroep in de Centraal-Afrikaanse Republiek. De American Special Forces namen hem over van deze rebellengroep waarna hij uiteindelijk bij het Internationaal Strafhof terecht kwam. In eerste instantie zou de zaak van Ongwen gevoegd met drie anderen van de LRA (onder wie Joseph Kony) behandeld worden, maar het Internationaal Strafhof vond het noodzakelijk om zo snel mogelijk met het proces tegen Ongwen te beginnen, aangezien de andere drie personen nog voortvluchtig zijn. Uiteindelijk begon het proces officieel in januari 2017.
De zaak van Dominic Ongwen wordt als uniek beschouwd. Ongwen is namelijk toen hij tussen de negen en veertien jaar was, ontvoerd door de LRA. Hij werd door hen gemarteld en gedwongen om naar executies te kijken die werden uitgevoerd door andere leden van de LRA. Uiteindelijk werd hij opgeleid tot kindsoldaat en eindigde hij als één van de vijf leiders van de LRA. Dit is uniek omdat hij wordt beschuldigd van dezelfde misdaden die hem als kind zijn aangedaan nadat hij werd ontvoerd. De vraag die bij de meest recente zitting is behandeld, is in hoeverre zijn fysieke en mentale trauma’s die hij heeft opgelopen nadat hij ontvoerd was, hebben bijgedragen aan zijn latere handelingen als hoofdofficier van de LRA.
Als het je interessant lijkt om dit proces verder te volgen, het Internationaal Strafhof streamt de zittingen live. Check het rooster om te kijken wanneer je de zaak kunt volgen op de site van het Internationaal Strafhof.
Bronnen
International Criminal Court official website: https://www.icc-cpi.int/
International Criminal Court (2018). The ICC at a glance. Public Information Documents 1(1), 1-2.
International Criminal Court (2018, 12 maart). The Court today. Public Information Documents 1(2), 1-4.
Criminologie In Actie