Nederlandse beesten en Barbaren, twee termen die de Italiaanse kranten gebruikten om de rellende ‘Feyenoord-hooligans’ in Rome aan te duiden. Het persbureau ANSA ging zelfs nog verder door de chaos die er in het centrum van Rome was, te vergelijken met de zogenaamde ‘Sacco di Roma’ (Plundering van Rome) in 1527, waarbij tienduizenden Spaanse en Duitse huurlingen moordend en verkrachtend door Rome gingen. Deze reacties volgden allemaal op de vernielingen die de Feyenoord-hooligans in het centrum van Rome hadden aangericht na afloop van de wedstrijd AS Roma-Feyenoord, die op 19 februari werd gespeeld en in 1-1 eindigde. De negativiteit die er rondom de term ‘hooligans’ hangt, werd door deze rellen weer eens bevestigd. Maar waar komt de term ‘hooligan’ eigenlijk vandaan en wat houdt ‘hooliganisme’ eigenlijk in? Op die vragen zal in dit artikel antwoord worden gegeven.
Door Klaas Müllenberg
De term werd volgens de Oxford English Dictionary voor het eerst gebruikt in rechtbankverslagen in 1898 (Ferwerda, van Leiden & van Ham, 2010). In Engeland was de term ‘hooligan’ een verzamelnaam voor relschoppers en dieven. Over de oorsprong van de term ‘hooligan’ doen verscheidene theorieën de ronde. Door sommigen wordt een verband gelegd met de naam van een beruchte Ierse familie, Hooligan of Houlihan genaamd. Deze familie was in de negentiende eeuw bekend vanwege haar gewelddadige en agressieve gedrag. Verder hield deze familie van drinken, knokken en joegen zij de hele buurt angst aan. Anderen hebben het vermoeden dat het woord ‘hooligan’ komt van Patrick Hooligan, een beruchte Ierse misdadiger die omstreeks 1890 met zijn volgelingen actief was in Londen. Een derde theorie verwijst naar Hooley’s gang, een straatbende uit Islington, Londen. Tot slot bestaat de mogelijkheid dat ‘hooligan’ afstamt van het Ierse woord ‘hooley’ dat zoveel betekent als ‘wild feest’ (Ferwerda, van Leiden & van Ham, 2010). In Nederland kennen we de term ‘hooliganisme’ sinds de jaren zeventig. De term werd in Nederland gebruikt naar aanleiding van de rellen die hadden plaatsgevonden voor, tijdens en na de UEFA Cup-finale van 1974 tussen Feyenoord en Tottenham Hotspur, die in 2-1 voor Feyenoord eindigde. Dit was de eerste keer dat er sprake was van grootschalig voetbalgeweld op Nederlandse bodem, waarna de term ‘hooliganisme’ in Nederland werd geïntroduceerd.
Het ‘hooliganisme’ blijft dus niet binnen de grenzen van het voetbalstadion.
Maar wat houden ‘hooligan’ en ‘hooliganisme’ eigenlijk in? Ook daarover bestaat geen eenduidig antwoord. In de Van Dale wordt ‘hooligan’ gedefinieerd als ‘vandaal, relschopper en voornamelijk voetbalvandaal’. Andere woordenboeken geven betekenissen als ‘iemand die uit is op een flinke knokpartij’ en ‘ruziezoekend, herrieschoppend persoon, meestal optredend in groepen bij voetbalwedstrijden’. Daarnaast wordt ‘hooliganisme’ in de Van Dale omschreven als ‘in groepsverband gepleegde agressie, voornamelijk rond voetbalwedstrijden, syn. voetbalvandalisme’ (Ferwerda, van Leiden & van Ham, 2010:54). In de regel hebben wij het in Nederland over geweld en agressie rond voetbalwedstrijden als wij het hebben over ‘hooligans’ en hun gedrag.
Echter laten de verschillende theorieën over de herkomst van de termen ‘hooligan’ en ‘hooliganisme’ en de daaraan toegekende betekenissen zien dat de termen een bredere lading dekken dan in Nederland wordt gebruikt. Anno 2010 lijken wij de oorspronkelijke betekenis toch los te laten en te kiezen voor de bredere betekenis: notoire openbare-ordeverstoorders ofwel personen die zich op diverse terreinen binnen de samenleving schuldig maken aan geweldplegingen in het openbaar. Aan het begin van 2010 werd bijvoorbeeld de term ‘nieuwjaarshooligans’ geïntroduceerd. Hiermee werd verwezen naar personen die zich rond de jaarwisseling schuldig hadden gemaakt aan vernieling, bedreiging en geweldplegingen (Ferwerda, van Leiden & van Ham, 2010). Het ‘hooliganisme’ blijft dus niet binnen de grenzen van het voetbalstadion. Daarnaast heeft de term ‘hooligan’ niet langer betrekking op alleen voetbalsupporters die gewelddadig gedrag vertonen, maar op alle personen die zich schuldig maken aan openbare geweldplegingen (Ferwerda, van Leiden & van Ham, 2010).
Bronnen:
Ferwerda, H., Leiden, I. van & Ham, T. van (2010). Het nieuwe hooliganisme. Geweld ook buiten het voetbalveld. Justitiële verkenningen, 36 (1), pp. 54-68.
Criminologie In Actie