Frankrijk is een waar offensief begonnen tegen het ideaalbeeld van te dunne vrouwen. Afgelopen week werd daar een nieuwe wet aangenomen, die het aanzetten tot anorexia strafbaar stelt. De wet is vooral gericht op de zogenoemde pro-ana sites, die magerte verheerlijken. Daarnaast is er een wetsvoorstel aangenomen dat super dunne modellen in de modewereld verbiedt. In reactie op de nieuwe wet in Frankrijk gaat ook het Nederlandse kabinet een onderzoek instellen of er een verbod moet komen op pro-ana sites.
De nieuwe trend lijkt te zijn anorexia via de juridische weg te bestrijden. Maar laten we realistisch zijn: heeft strafbaarstelling van deze zaken invloed op het ontwikkelen van een psychische stoornis?
Pro-ana sites zijn sites die anorexia verheerlijken als levensstijl. Iedereen die zo’n site heeft bezocht kan beamen dat iemand met gezond verstand hiermee niet geassocieerd wil worden. Maar is dat dan ook niet waar het om gaat bij anorexia? Dat gezond verstand het onderspit delft?
De politieke aandacht voor anorexia komt niet ten goede van de algemene beeldvorming van eetstoornissen en pro-ana sites. Wat er nu gebeurt, is dat we iets gaan verbieden uit angst. Op deze wijze wordt het contact met mensen met een eetstoornis verbroken terwijl juist dit contact van belang is om verbinding te leggen, mensen te bereiken en te helpen.
Mensen met een eetstoornis die elkaar online opzoeken hebben de behoefte vrijuit te praten, te delen en te herkennen. Ze proberen een weg te vinden en steun te vinden bij anderen. Dit geldt evengoed voor pro-ana weblogs. Het is een ontmoetingsplaats voor mensen die (nog) in de ontkenningsfase van hun eetstoornis zitten.
Human Concern, een instelling gespecialiseerd in eetstoornissen, heeft drie jaar geleden het initiatief genomen de brug tussen ontkenning en hulp te slaan. Via waarschuwingen en links naar informatie over eetstoornissen komen veel pro-ana bezoekers terecht in het hulpcircuit. De intentie van pro-ana sites is verkeerd, maar de sites zijn ook een manier om in contact te komen met mensen met een eetstoornis en hen hulp te bieden.
Even voor de duidelijkheid: het is niet de bedoeling het gevaar van dit soort sites te onderkennen. Natuurlijk is het niet goed om een ziekte op deze wijze te stimuleren. Maar probeer eens verder te denken dan dat, politiek Nederland! Wat zoeken mensen, vaak jonge meisjes, op deze sites? En door wie denk je dat ze worden opgericht? Heeft het zin om mensen te straffen die juist de hulp het hardst nodig hebben?
Pro-ana sites strafbaar stellen leidt tot criminalisering van de mensen die achter deze sites zitten. Dit zijn juist vaak de mensen die zelf hulp nodig hebben. Jonge meisjes, met een psychische ziekte. Anorexia is geen keuze, hoe hard de bezoekers van pro-ana sites dit ook roepen. En is het fair om mensen met een ziekte te straffen? Volgens de Nederlandse strafwetgeving niet. Iemand die een psychose heeft gehad en zijn vrouw vermoord krijgt geen straf, maar een maatregel opgelegd in de vorm van TBS. Aan de andere kant zou door de strafbaarstelling van pro-ana sites iemand met een ernstige eetstoornis wel een boete of gevangenisstraf krijgen voor het oprichten van een website. Daar klopt niets van.
Daarnaast zal ook hier sprake zijn van ‘displacement’: pro-ana bezoekers zullen andere manieren zoeken om met elkaar in contact te komen. Want zeg nou eens eerlijk, ben jij minder gaan downloaden sinds het verbod op The Pirate Bay?
Tot slot doet de politiek het voorkomen alsof pro-ana sites een oorzaak zijn voor het ontstaan van anorexia. Dit is onzin. Zoals gezegd gaat het om een psychische stoornis en zo’n stoornis wordt niet veroorzaakt door het bezoeken van een site. Er zijn genoeg onderzoeken die aantonen dat een eetstoornis het gevolg is van samenhangende, achterliggende, psychische oorzaken. Als je zo’n drang hebt om gewicht te verliezen vogel je dat gaandeweg wel uit, pro-ana of niet. Pro-ana sites faciliteren het proces, maar instigeren het naar mijn idee niet.
Ja, ik heb hier een duidelijke mening over. En nee, ik ben geen voorstander van pro-ana sites. Ik vind alleen wel dat er minder zwart-wit gedacht moet worden over eetstoornissen in het algemeen en pro-ana sites in het bijzonder. Ik ben er stellig van overtuigd dat het strafbaar stellen van pro-ana sites en het aanscherpen van de regels in de modewereld niet zal leiden tot een afname van het aantal gevallen met anorexia.
Annemiek Luimes
Criminologie In Actie